Meydan savaşları, sürgünler, ihanetler, dünya siyaseti, ayak oyunları, hastalıklar, cehalet, yoksulluk, imparatorluk, cumhuriyet, devrimler, iç siyaset... Bunların hepsinin içinden yürüyerek, kaçmadan, düşünerek geçti Atatürk. Çok zekiydi; yaşadığı her şeyi ders olarak değerlendirebildi. Müthiş bir tecrübe birikimine sahipti. Bunları gelecek kuşaklara aktarmak, öngördüğü tehlikeleri haber vermek, yeni kurulmuş Cumhuriyet için mutlaka yerine getirmesi gerektiğine inandığı bir görevdi. 1927’de bu görevi ifa için kolları sıvadı. Kalp krizi geçirmek pahasına aylar boyunca çalıştı, iyileşip yine aylarca çalıştı.
Tamamladığı Nutuk’u 15 Ekim 1927 günü TBMM’de milletvekilleri huzurunda okumaya başladı. Üst üste altı gün boyunca günde altı saat okuyarak 20 Ekim 1927 akşamı sonuna ulaştı. 36 saat 31 dakikalık okuma maratonunu, Cumhuriyet’i Türk gençliğine emanet ederek bitirmişti.
Nutuk bir hediyedir. Şahsi bir hediyedir. Bir insandan bir halka mektuptur. O bakımdan, içeriğinin sağlamasının yapılmasını, bilgilerinin güncellenmesini gerektirmez. Sadece, çok hızlı bir tarih dönemeci almış Türkiye’de dilin buna bağlı olarak çok hızlı değişmesi sebebiyle, mektubun doğru anlaşılabilmesi için zaman zaman dilinin güne uyarlanması çalışmaları yapılabilir üzerinde.
Gerçekten de bu amaçla yapılmış pek çok çalışma var. Editörlüğünü Alper Çeker’in, danışmanlığını Sinan Meydan’ın yaptığı Hatıratlarla Karşılaştırmalı Nutuk, dili sadeleştirme, güne uyarlama meselesine eğilmekle yetinmeyen genişlikte bir kapsama sahip olması bakımından öncekilerden ayrılıyor. Zira Atatürk’ün Nutuk’ta anlattığı olaylar, kişiler ve dönemler, bunlara yer verilmiş hatıratlardan alıntılarla beslenmiş.
Hatıratlarla Karşılaştırmalı Nutuk’un proje direktörü Cengiz Özkarabekir, “Bugüne kadar böyle bir proje hayata geçirilmedi ya da geçirilemedi. Çünkü hatıralarda şöyle bir hassasiyet var: Dönemi bizzat yaşayan özellikle asker kökenli isimlerin bazılarının anlatımında abartı ya da çelişkiler bulunuyor. Dolayısıyla titiz bir okumadan sonra bu ifadeleri karşılaştırarak kitaba koyduk. Aynı titizliği Nutuk’u sadeleştirirken de uyguladık çünkü bazı kurumların hazırladığı işlerde hatalar vardı. Hep karşılaştırdık ve doğruyu kontrol ederek ortaya çıkardık” diye anlatıyor.
Nutuk üzerine bir çalışma yapmak aslında İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun eski bir hayaliymiş. Cengiz Bey’le beş altı yıldır konuştukları fakat ancak bir yıl önce start verebildikleri bir proje.
2020’de basına tanıtıldı. Tanıtımda konuşma yapan Ekrem İmamoğlu da Nutuk üzerine çalışma hayalini ne kadar uzun zamandır kurduklarını, birkaç ayda yetişeceğini zannettiği kitap işinin ne kadar meşakkatli olduğunu bu vesileyle öğrendiğini anlattı. “Sokaklarda yürürken hiç kitapçı göremiyorum” diye üzüntüsünü belirttiği basın toplantısı, İBB’nin Kadıköy’deki Şehir Hatları iskelesinde yeni açtığı İstanbul Kitapçısı’nda gerçekleşti.
Hatıratlarla Karşılaştırmalı Nutuk’un, esas Nutuk’tan daha kalabalık bir ekip tarafından daha da uzun sürede yazılmasının sebebi içindeki ek malzeme. “Eserde müthiş bir malzeme var,” diye açıklıyor Cengiz Özkarabekir: “Örneğin, Mustafa Kemal Atatürk Erzurum ya da Sivas Kongreleri’nin öncesini ve sonrasını anlatıyor, sonuçlarını veriyor ama hatıratlarıyla diğer anlatıcılar ilginç detaylar sunuyor. Araçta benzin olmadığını, bunu alacak paranın ancak hangi şartlarda temin edilebildiğini anlatıyor Mazhar Müfit. Ya da Vecihi Hürkuş savaş alanını havadan anlatıyor okuyucuya. Proje danışmanımız Sinan Meydan bile Çerkes Ethem’le ilgili bu kadar detayı ilk kez bu kitapta gördüğünü ifade etti. Bir de, özellikle kim kimdir, önemli olaylar ne anlam taşır gibi başlıklı kısa çerçeve yazılarla bir boşluğu doldurduğumuz kanısındayım. Okuyucuyu bu anlamda bir belgesel film bekliyor diyebilirim.”
Deneyimli bir belgesel yönetmeni olan Cengiz Özkarabekir’in belgeselci gözü burada kendisini hissettirerek kitaba farklılığını kazandırmış: “Ben düz bir belgeselci değilim. Yaptığım işlere popüler tarzı eklemeyi seviyorum. Bu sayede yaptığınız işi karşı tarafa, yani izleyiciye daha rahat aktarabiliyorsunuz. Uzun yıllardır belgesel filmler yapıyorum fakat yayımcılık yeni sayılır. İster istemez kitaba tarzım yansıyor. Bu projede de öyle oldu. Bir kitap ama aynı zamanda bir de belgesel film yaptık diyebilirim. Okuyanlar kendilerini film izlemiş gibi hissedebilir. Diyaloglar var, sahne var, aksiyon var."
1.304 sayfalık Hatıratlarla Karşılaştırmalı Nutuk, ciltli ve ciltsiz seçenekleriyle raflarda.
İstanbul Kitapçısı mağazalarında satış fiyatı 180 TL olarak belirlenen Hatıratlarla Karşılaştırmalı Nutuk ciltli özel edisyonunu 135 TL'ye, ciltsiz edisyonunu ise 60 TL yerine 40 TL'ye indirimli edinebilirsiniz.
